ΤΑ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΑ

[vangelisk]

Σήμερα στο χωριό μας δεν υπάρχει κανένα ελαιουργείο. Στο παρελθόν, με βάση τις πληροφορίες που υπάρχουν, λειτούργησαν κατά καιρούς τα εξής ελαιουργεία, φάμπρικες τα λέγανε τότε:

1) Ελαιουργείο Σπαντιδάκηδων. Λειτούργησε στο ισόγειο που είναι σήμερα το σπίτι της Αγάπης Σπαντιδάκης, στο Κάτω Χώρι.

2) Ελαιουργείο Ηλιάκηδων. Λειτούργησε στο ισόγειο του εγκαταλελειμμένου σήμερα σπιτιού του Ηλιομανώλη, δίπλα στην πλατεία. Υπάρχουν ακόμη σήμερα στο δρόμο τα «μυλαράκια», οι πέτρες που άλεθαν τις ελιές.

3) Ελαιουργείο των Δασκαλιανών. Λειτούργησε σε χώρο που υπάρχει σήμερα το σπίτι του Σήφη Ανδρ. Δασκαλάκη.
4) Ελαιουργείο του Ορφανοσπυρίδου. Λειτούργησε στο ισόγειο του σπιτιού του Γιώργη Σπ. Ηλιάκη, στην Κάτω Βρύση.
5) Ελαιουργείο του Μάκη του Γαρμπή. Λειτούργησε στο ισόγειο του σπιτιού του στην Πλατεία.

Και τα πέντε αυτά ελαιουργεία λειτούργησαν στην κυριολεξία με πρωτόγονα μέσα. Την κίνηση στα «μυλαράκια» για να αλεστούν οι ελιές την έδιναν τα γαϊδουράκια, η ζύμη, ο αλεσμένος καρπός δηλαδή, τοποθετούνταν με τα χέρια στα ντορμπάδια, σε ειδικά σακιά δηλαδή, το πιεστήριο για να βγει το λάδι το έσφιγγαν με το βίντσι, ο διαχωρισμός του λαδιού από τον κατσίγαρο γινότανε μέσα σε μια γούρνα με τους νόμους της βαρύτητας κλπ.

Ο Μάκης ο Γαρμπής λειτούργησε δύο ελαιουργεία, για μικρό διάστημα το καθένα. Το δεύτερο ελαιουργείο που λειτούργησε ήταν κάπως βιομηχανοποιημένο γιατί η κίνηση των μύλων για το άλεσμα του καρπού δινότανε από μια πετρελαιομηχανή.
Οι ιδιοκτήτες των ελαιουργείων για την έκθλιψη πληρωνότανε σε είδος, σε λάδι δηλαδή, που το λέγανε «ξάγι», προφανώς από το ρήμα εξάγω, εξαγωγή, δικαίωμα στην εξαγωγή λαδιού.

Η πυρήνα, το κουκούτσι της ελιάς δηλαδή, παλιά ανήκε στον παραγωγό και όχι στον ελαιουργό όπως ισχύει σήμερα.

Την πυρήνα την πουλούσανε οι παραγωγοί στους ελαιουργούς και σε αντάλλαγμα τους παίρνανε μπακαλιάρο παστό, ρέγκες παστές. Ήτανε συνηθισμένο θέαμα να κρέμονται στα τζάκι των χωριανών μεγάλος αριθμός φτυάρια μπακαλιάρου, φτωχογιάννη, όπως τον λέγανε τότε, μιας και ήτανε το φαγητό των φτωχών.

Καλώς ή κακώς οι ιδιοκτήτες ελαιουργείων είχαν την φήμη ότι κλέβουν. Για τον λόγο αυτό υπήρχε και μια παροιμία που έλεγε:

«Τον έξυπνο στέλνουνε στο μύλο και τον μπουνταλά στα ξύλα».